Spis Treści

Epitomy
Spis Treści

Epitomy

Apd. 1.1-2: Narodziny bogów Uranos i Ge. Ich potomstwo: Sturęcy, Cyklopowie, Tytani i Tytanidy

[1,1] {1,1,1} Jako pierwszy całym światem władał Uranos. Poślubiwszy Ge, najpierw spłodził Briareusa, Kojosa i Gyesa, których nazwano Sturękimi. Nikt nie przewyższał ich ani wielkością, ani siłą, mieli bowiem po sto rąk i po pięćdziesiąt głów. {1,1,2} Następnie {Ge zrodziła mu} Cyklopów: Argesa, Steropesa i Brontesa, a każdy z nich miał tylko jedno oko pośrodku czoła. [1,2] Lecz Uranos wszystkich ich związał i strącił do Tartaru (miejsca w Hadesie bardzo mrocznego i tak odległego od ziemi jak ziemia od nieba). {1,1,3} [Następnie] spłodził z Ge kolejnych synów, zwanych Tytanami: Okeanosa, Kojosa, Hyperiona, Krejosa, Japeta i najmłodszego z nich – Kronosa, a także córki, zwane Tytanidami: Tethys, Reę, Themidę, Mnemosyne, Fojbe, Dione i Theję.

ich imiona także są znaczące: ‘Błysk’, ‘Błyskawica’ i ‘Grzmot’; zob. 1,7 (dary Cyklopów dla Zeusa). W mitologii napotykamy jeszcze dwie inne grupy Cyklopów: jedna występowała w opowieści o powrocie Odyseusza i oślepieniu Polifema (E.7,4–7), druga odpowiadała za wzniesienie potężnych murów w Mykenach i Tirynsie – tzw. cyklopich (2,25). Według Scholiów starszych do „Narodzin bogów” Hezjoda (139) grupy te nie były ze sobą powiązane.

Wagner wybrał wariant obecny w scholiach: Βριάρεων Γύην Κόττον (‘Briareusa, Gyesa, Kottosa’), ale wszystkie rękopisy Biblioteki podają formę „Kojos” oraz nieco odmienną kolejność i takie brzmienie zachowano w tłumaczeniu. Hezjod (Theog. 149) wymienił jako Sturękich: Kottosa, Briareusa i – tu rękopisy się różnią – Gygesa lub Gyesa.

nazwa „Cyklop” oddaje cechę fizyczną tych olbrzymich istot: jedno oko pośrodku twarzy lub na czole (κύκλος [kýklos] – ‘okrąg’, ὄψ [óps] – ‘wzrok, oczy’).

Apollodor rozpoczyna od teogonii, tj. opowieści o narodzinach bogów, a pomija wątki istotne dla mitu kosmogonicznego, czyli okoliczności powstania znanego nam świata i opis wyłaniających się zależności między siłami natury. Celem autora jest bowiem streszczenie opowieści, w której Uranos był jedynie pierwszym wartym wzmianki bohaterem. Narracja zaczyna się zatem od pierwszego władcy, bo to władza nad światem determinuje działania bohaterów Biblioteki opowieści mitycznych. W nieco odmiennej wersji Hezjoda (Theog. 116–122) na początku powstały Chaos (‘Pustka / Rozziew’), po nim Gaja (‘Ziemia’ – Hezjod używa jońskiej formy tego rzeczownika: Γαῖα), a następnie Eros (‘Pożądanie’); z Chaosu zrodzili się Erebos i Noc, z nich zaś Eter i Dzień; Uranosa zrodziła Ziemia – poczęła go sama jako równego sobie. Z kolei w teogonii orfickiej na początku zaistniała Noc lub – wedle innych przekazów – jajo, z którego później narodzi się Eros; por. Arystofanes (Av. 693–696).

liczba oraz imiona Tytanów i Tytanid jest tu zgodna z wersją Hezjoda (Theog. 134–138), z jednym wyjątkiem: Apollodora wymienia imię Dione (Διώνην; wedle Homera [Il. 5,370] była ona matką Afrodyty), co zburzyło symetrię liczby synów i córek (u Hezjoda po 6). Hezjod (Theog. 207–210) sugerował, że nazwa „Tytan” miała związek z czasownikiem τιταίνω ([titaíno] – ‘wytężać / napinać’), bo „w szaleństwie na czyn się wielki porwali (τιταίνοντας [titaínontas])” (Theog. 209; przekład J. Łanowski).

Tartar to otchłań we wnętrzu ziemi, głęboko poniżej Hadesu (Homer, Il. 8,13–15; Hezjod, Theog. 720–819), choć w dziele Apollodora jest ono częścią Hadesu rozumianego jako „Podziemie”; to miejsce, gdzie bogowie wtrącali innych bogów, swoich przeciwników, a także ludzi, którzy popełnili wielkie zbrodnie. Tartar jako bóstwo spłodził z Ge największe potwory, np. Tyfona i Echidnę. Słowo τὸ ἔρεβος [tó érebos] znaczy ‘mrok / ciemność’ (u Apollodora: τόπος ἐρεβώδης [tópos érebódes]). Jako personifikacja Ereb(os) był synem Chaosu i bratem „czarnej Nocy”, z którą spłodził Eter i Dzień (Hezjod, Theog. 123–125).

były to gigantyczne stworzenia o wielu kończynach i głowach. O jednym z nich, Briareusie, którego ludzie mieli nazywać Ajgejonem, Homer (Il. 1,404) powie: „Od ojca samego jest on silniejszy” (przekład K. Jeżewska), i wyjaśni, że na prośbę Thetydy uratował Zeusa przed atakiem pozostałych bogów.

Apollodor nie wyjaśnił, co charakterystyczne dla jego narracji, motywów działania Uranosa, przytoczył je natomiast Hezjod (Theog. 155–156), u którego potomstwo „ojcu stało się nienawistne / od samego początku” (przekład J. Łanowski).

Ustawienia wyświetlania
Export
Udostępnianie