Spis Treści

Epitomy
Spis Treści

Epitomy

Apd. 3.30-31: Aktajon, syn Autonoe, wnuk Kadmosa (mity tebańskie)

[3,30] {3,4,4} Ze związku Autonoe i Aristajosa zrodził się syn Aktajon, który wychowywał się u Chejrona i u niego wyuczył sztuki polowania z psami. Później jednak na Kithajronie został pożarty przez własne psy. Zginął właśnie w ten sposób, bo ‒ jak mówi Akusilaos [F33] ‒ Zeus rozgniewał się na niego za to, że starał się o względy Semele, jak jednak twierdzi większość, [zginął dlatego], iż ujrzał kąpiącą się Artemidę. [3,31] Powiadają też, że bogini w mgnieniu oka zamieniła go w jelenia, a na pięćdziesiąt psów, które mu towarzyszyły, zesłała szał, one zaś, nie rozpoznawszy [Aktajona], rozszarpały go. Po śmierci Aktajona psy, wyjąc, szukały swego pana. W tych poszukiwaniach dotarły do groty Chejrona, który sporządził podobiznę Aktajona, i ta ukoiła ich cierpienie.

341) Aktajon chwalił się, że jest lepszym myśliwym od Artemidy. W źródłach późniejszych (Kallimach, Hymn. 5,107–118; Owidiusz, Met. 3,143–252; Pauzaniasz 9,2,3) ujrzał nagą Artemidę w kąpieli i pragnął ją poślubić (Diodor Sycylijski 4,81,4) lub nawet owładnięty pożądaniem ‒ zgwałcić (Hyginus, Fab. 180).

tę wersję mitu poświadczają także inni autorzy archaiczni (Hezjod, frg. 217; Stesichoros, frg. 59[236]).

wedle Eurypidesa (Bacch. 338) były to suki, podobnie jak podaje Epitome Vaticana.

mit ten jest przykładem opowieści zapamiętywanej na zasadzie skojarzenia imienia bohatera (Aktajon) z jego działaniami czy losem (rozszarpany przez własne psy). Oba elementy narracji pozostają niezmienne, a reszta – przyczyny działania, okoliczności, skutki, postaci drugoplanowe (psy i ich imiona) czy genealogie – podlegały modyfikacjom stosownie do celów, jakie wyznaczył sobie autor, i potrzeb odbiorców.

podobnie jak Tejrezjasz (3,70), który za karę „tylko” stracił wzrok.

Ksenofont (Cyn. 1,1–2) wśród uczniów Chejrona, którym Centaur przekazywał umiejętność łowów z psami, Aktajona nie wymienił.

przemiana w jelenia może być stosunkowo późnym dodatkiem. Przed Owidiuszem (loc. cit.), który daje klasyczną wersję opowieści, ta metamorfoza poświadczona jest tylko przez Palajfatosa (6).

nie jest to μανία [manía], ale λύσσα [lýssa], czyli zwierzęca wściekłość i zajadłość, utożsamiane z wścieklizną.

Ustawienia wyświetlania
Export
Udostępnianie