Spis Treści

Epitomy
Spis Treści

Epitomy

Apd. 3.55-56:

[3,55] Sfinga rzuciła się z akropoli, a Edyp objął władzę królewską i poślubił, nieświadom tego, swą matkę. Miał z nią synów: Polynejkesa i Eteoklesa oraz córki: Ismenę i Antygonę. Są jednak i tacy, którzy mówią, że dzieci zrodziły się z Euryganei, córki Teuthrasa. [3,56] {3,5,9} Kiedy potem tajemnice te wyszły na jaw, Jokasta powiesiła się, a Edyp oślepił. Gdy uchodził z Teb, rzucił klątwę na synów, którzy patrzyli, jak wypędzają go z miasta, i nie ruszyli mu na pomoc. Wraz z Antygoną przybył do Kolonos w Attyce i usiadł jako błagalnik w miejscu, gdzie znajduje się święty okręg Eumenid; przyjęty życzliwie przez Tezeusza, po niedługim czasie zmarł.

odchodzimy tu od wydania Wagnera, który za Egiusem i Pauzaniaszem (9,5,11) proponował: τῆς Ὑπέρφαντος (‘córki Hyperfasa’), wybieramy zaś lekcję rękopisu A. Zgodnie z przekazem Ferekydesa (loc. cit.) ojciec małżonki Edypa miał na imię Perifas (Περίφας). Nie da się zatem jednoznacznie stwierdzić, że wariant „Teuthras” jest efektem zepsucia tradycji albo że któraś z propozycji jest „prawdziwsza”.

przebieg zdarzeń jak w bliższych nam czasowo baśniach, w których bohater zwycięża smoka, zdobywa rękę królewny i królestwo, problem w tym, że młodzieniec jest synem zabitego króla, a królewna matką i żoną bohatera… świat na opak, niemal jak w Shreku, tylko bez szczęśliwego zakończenia.

w najstarszych wersjach Edyp mimo ujawnienia związków z rodzicami nadal rządził w Tebach (Homer, Il. 23,679–680; Od. 11,275–276; Hezjod, frg. 192) i miał potomstwo z następną żoną, Euryganeją (Pauzaniasz 9,5,7). Klątwa zapowiadała tragiczny los Edypowych potomków i ich bratobójczą walkę, a jej powodem był albo brak szacunku względem ojca, albo ‒ przeciwnie ‒ popędliwość Edypa (Thebaida, frg. 2–3).

matka, a zarazem żona Edypa była w tej opowieści najmniej winną osobą, ale klątwa, jaka spadła na męża, dotknęła także ją, a wzorzec zachowania kobiet w micie nakazywał przyjęcie na siebie części odpowiedzialności. Odmienna tradycja głosiła, że Jokasta odebrała sobie życie dopiero na widok zwłok synów, którzy pozabijali się wzajem podczas walki o Teby (Eurypides, Phoen. 1455–1459).

dla Pejsandrosa (loc. cit.) to pas Lajosa (łup zdobyty podczas walki na drodze z Delf) zdradził prawdziwy przebieg zdarzeń związanych z pochodzeniem Edypa. Inni autorzy twierdzili, że decydujące były relacje pasterzy bądź wpływ bogów na ujawnienie zbrodni (np. Homer, Od. 11,274).

świadectwo Ferekydesa (F95) wskazuje, że we wczesnej tradycji część wersji podawała, iż Edyp miał potomstwo z inną żoną, a zatem nie spłodził dzieci ze związku kazirodczego.

w czasach historycznych grób Edypa umiejscawiano w Atenach w okręgu Eumenid, między Akropolem a Areopagiem (Pauzaniasz 1,28,7).

podobnie o potraktowaniu Heraklidów (2,167–168).

Pejsandros (FGrHist 16 F10) imię żony podał w brzmieniu: Eurygane ‒ Εὐρυγανή (Pauzaniasz 9,5,11: Epikaste ‒ Ἐπικάστη). W Scholiach greckich do „Iliady” Homera (scholia starsze) (4,376 [Th.]; zob. Eustacjusz, Comm. ad Il. 4,380 [t. 1, s. 386,9–11: p. 485]) znajdujemy imię Astymeduza (Ἀστυμέδουσα), a Ferekydes (loc. cit.) wyliczał trzy żony: Jokastę, Euryganeję i Astymeduzę, co dowodzi, że próbowano pogodzić różne tradycje. Znane nam z imienia potomstwo, wedle Ferekydesa, Edyp miał wyłącznie z Euryganeją. Mitograf dodał także nieznany skądinąd szczegół, że Jokasta zrodziła Edypowi synów: Frastora i Laolytosa, zabitych później przez Erginosa i Minyów.

w tragedii Sofoklesa Edyp wszedł do zagajnika poświęconego Eumenidom i zniknął, stając się duchem opiekuńczym miejsca (3,16: Althajmenes; przyp. 213). W sytuacji stałej niemal wrogości między Tebami i Atenami posiadanie herosa tebańskiego jako opiekuna ziemi miało wyjątkową wartość, a podobną rolę odgrywał grób Eurystheusa w pobliżu Maratonu (Pauzaniasz 1,44,10). Eumenidy to eufemistyczne określenie Erynii, duchów zemsty (1,3). Opis ich świętego okręgu w Kolonos dał Sofokles (OC 16–63).

tj. do ateńskiego demu (gminy). Sofokles, który stamtąd pochodził, umieścił w Kolonos akcję swej sztuki o Edypie uchodzącym przed Tebańczykami: Edyp w Kolonos (Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ [Oidípus epí Kolonó]). Antygona niedługo później wróci jednak do Teb, bo musi jeszcze pogrzebać zwłoki brata (3,78).

Ustawienia wyświetlania
Export
Udostępnianie