Tytuł: Carte de la Pologne divisée par provinces et palatinats et subdivisée par district construite d'après d'arpentages, d'observations et de mesures prises sur les lieux. Dedidée à S. A. le prince de Prusse Jablonowski
Wydawca: Paris 1772
Autor: Autorzy Józef Aleksander Jabłonowski (1711-1777), Giovanni Antonio Rizzi-Zannoni (ok. 1736-1814); rytownicy Nicolas Chalmandrier, J. Perrier; rysownicy Pierre Bourgoin, Gaspard André
Skala: Skala [około 1:1 673 000] 8 mil polskich i niemieckich, których 15 w gradusie [= 8,7 cm]
Opis fizyczny: Miedzioryt, ręcznie kolorowane granice Polski, województw i ziem, niekiedy ich powierzchnie oraz jeziora; 24 arkusze formatu 30x51 cm. Całość ma postać atlasu. Arkusze ułożone luźno w teczce formatu 51x37 cm
Opis merytoryczny: Dedykacja na karcie tytułowej zaczyna się od słów: A son Altesse le Prince de Prusse-Vindes Joseph Aleksandre Jabłonowski […]. Karta ta [ark. 21] ma charakter frontispisu. Tekst tytułu wystepuje w trzech wariantach: w I i II mapa jest dedykowana księciu J. A. Jabłonowskiemu, w II – Karolowi, synowi Augusta III, księciu Kurlandii. Różnice dotyczą głównie tytułu Rizzi Zannoniego jako geografa, przebiegu dróg, rzek i granic administracyjnych, lokalizacji osiedli i lasów oraz nazewnictwa geograficznego. Egzemplarz posiadany przez Bibliotekę Uniwersytecką w Białymstoku jest wariantem pierwszym powszechniejszym. Tytuł mapy jest na bloku skalnym wkomponowanym w pejzaż z postaciami alegorycznymi. Na dole pośrodku, na błamie gronostaju, podtrzymywanym skrzydłem orła w koronie znajduje się herb Jabłonowskiego na kartuszu ozdobionym łańcuchami orderów Św. Ducha, Orła Białego i Św. Huberta. Karta tytułowa wliczona jest w paginację. Zamieszczono legendę (Explication des signes). Karta tytułowa i plan Warszawy w języku francuskim; mapy, opis podziałki i legenda w języku polskim i francuskim; dwie ostatnie mapy atlasu w języku polskim, francuskim i tureckim. Na arkuszu [22] jest 14 podziałek liniowych opisanych po polsku, francusku i turecku, wyrażonych w milach polskich i niemieckich, pruskich i litewskich, kurlandzkich, ukraińskich wielkich i małych, ruskich, tureckich, podolskich, wołyńskich, tatarskich, mołdawskich francuskich, angielskich i wiorstach moskiewskich. Egzemplarz jest wybrakowana, gdyż arkusze mają poobcinane marginesy. Z wersji dostępnych w innych bibliotekach wiadomo, że były na nich zamieszczone: numer arkusza, jego tytuł, sygnatury rysowników i sztycharzy oraz informacje dotyczące danego fragmentu mapy. W atlasie zamieszczono plan Warszawy: Plan de Varsovie w skali około 1:17 500, wykonany na podstawie planu M. P. Ricaud de Tirregaille’a z 1762 r. Obramowany 10 wizerunkami pałaców i głównych budowli miasta i panoramą miasta od strony Wisły, przy czym budowle po prawej stronie są widoczne do połowy w wyniku ucięcia marginesóe arkusza. Orientacja map jest północna, zaś planu Warszawy zachodnia. Rzeźba terenu przedstawiona metodą kopczykową. Mapa traktowana jest przez niektórych historyków kartografii, m. in. przez J. Lelewela, jako atlas. Jej nietypowośc polega na tym, że pola sąsiednich arkuszy zachodzą na siebie. Pasy krycia zaznaczone liniami wzdłuż ramek górnej i lewej.
Historia: Jest to pierwsza w tak dużej skali mapa Rzeczypospolitej oparta na polskich materiałach. Bogactwem treści przewyższa wcześniejsze mapy Polski, a także późniejsze, gdyż obejmuje ziemie przed pierwszym rozbiorem i jest bardzo szczegółowa. Mapa powstała z inicjatywy i sumptem księcia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego, wojewody nowogrodzkiego, który prace nad nią powierzył początkowo jednemu z najwybitniejszych kartografów Stanisława Augusta Poniatowskiego Franciszkowi Florianowi Czakiemu (? - 1772)[7]. Prace nad mapą rozpoczęto ok. 1740 r. przy udziale wielu znanych kartografów, m.in. Saint-Hillaire’go.Opracowane przez Czakiego pierworysy uzupełnił i wykończył, na zlecenie J. A. Jabłonowskiego i przy jego aktywnym udziale, znany włoski kartograf Jan Antoni Rizzi Zannoni. Zannoni wydał mapę pod własnym nazwiskiem w Londynie w 1772 r.[8]
Słowa kluczowe: Polska 18 w. mapy • atlasy 18 w.
Sygnatura: K-1824
Przypisy: A. Czerny, Powstanie i etapy rozwoju map topograficznych do końca XIX wieku, w: Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin 2015, s.58;
Centralny katalog zbiorów kartograficznych w Polsce, z. 5: Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich, 1576-1870, cz. 1: tekst, red. i oprac. T. Paćko, W. Trzebiński, Wrocław 1983, s. 61-62.
