Tytuł: Der Königlichen Republik Polen Woiwodschaft Podlachien mit dem obern Theile der Woiwodschaft Lublin, oder Klein Polens nördlicher Theil

Wydawca: [Wien 1789 Franz Johann Joseph von Reilly].
Autor: Wydawca Franz Johann Joseph von Reilly (1766-1820); rytownik Ignaz Albrecht (1731-1794).
Skala: Skala [około 1:1 300 000], Gemeine Polnische u. Deutsche M. 15 a. 1. G. [= 8,5 cm].

Opis fizyczny: Miedzioryt, ręcznie kolorowany, arkusz formatu 21x28,5 cm.

Opis merytoryczny: Tytuł z kartusza w prawym dolnym rogu. W kartuszu pod tytułem: Nro. 43 oraz sygnatura rytownika: I. A. Zawiera znak wodny.

Historia: Mapa pochodzi z atlasu Schauplatz der Fünf Theile der Welt [...] / herausgegeben von F. J. J. von Reilly [...],t. 1, Wien 1789. Reilly to znany wiedeński kartograf, wydawca i pisarz. Autor licznych map i atlasów. Początkowo pracował w służbie cywilnej, ale potem poświęcił się wyłącznie geografii. Od 1789 do 1806 roku wydawał atlas Schauplatz der Fünf Theile der Welt [...]. Albrecht natomiast był austriackim rytownikiem działającym od około 1789 r. Wygrawerował almanachy, mapy, herby i liczne dzieła teatralne wielotomowej Theatralische Sammlung (1789-1793). Bywa mylony z Ignazem Alberti (1760-1794).

Słowa kluczowe: Podlasie (Polska region) 18 w. mapy • Lublin (Polska region) 18 w. mapy • Polska 18 w. mapy • mapy historyczne 18 w. • mapy polityczno-administracyjne 18 w.
Sygnatura: K-1573
Przypisy:

Tytuł: Das russische Kriegsgebiet zwischen Ostsee und Schwarzem Meer

Wydawca: Berlin Glogau [między 1914 i 1918] Carl Flemming AG
Autor: Redaktor Julius Iwan Kettler (1852-1921)
Skala: Skala 1:2 000 000.

Opis fizyczny: Litografia kolorowa; arkusz formatu 78 x 113 cm.

Opis merytoryczny: Legenda w języku niemieckim. Rzeźba terenu przedstawiona metodą kreskową, punktami wysokości. Na mapie zaznaczono granice polityczne, twierdze i forty, drogi i koleje oraz granice Rosji z 1772 r., zaboru austriackiego z 1806 r., zaboru pruskiego z 1806 r.

Historia: Mapa z serii Flemmings Kriegskarten ; Nr 17. Seria była wydawane pod redakcją Juliusa Iwana Kettlera niemieckiego geografa, kartografa oraz dziennikarza i publikowanych przez wydawnictwo Carl Flemming Verlag w Niemczech w latach 1914–1923 [53].

Słowa kluczowe: Wojna światowa (1914-1918) mapy • mapy dróg 1900-1945 • mapy ogólnogeograficzne 1900-1945
Sygnatura: K-1631
Przypisy: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Flemmings_Kriegskarten [dostęp 1.03.2023 r.].

Tytuł: Darmstadt

Wydawca: Berlin 1918 Kartographische Abteilung Königliche Preussische Landesaufnahme.
Autor: Königliche Preussische Landesaufnahme
Skala: Skala 1:100 000.

Opis fizyczny: Litografia, arkusz formatu 42x35 cm.

Opis merytoryczny: Południk zerowy Ferro. Rzeźba przedstawiona metodą kreskową i punktami wysokościowymi. Dwie podziałki w milach i metrach. Na marginesach zaznaczono granice okręgów i prowincji. Szczegółowa sieć drogowa.

Historia: Jest to przedruk mapy w skali 1:25 000 z 1904 r. Przedstawia okręg Darmstadt będący częścią Wielkiego Księstwa Hesji (niem. Großherzogtum Hessen). Arkusz 527 Karte des Deutschen Reiches 1:100 000. Mapa Rzeszy Niemieckiej w skali 1: 100 000 jest drugą w pełni niemiecką mapą. Składa się z 674 pojedynczych arkuszy obejmujących całe terytorium Rzeszy w granicach sprzed pierwszej wojny światowej. Była wzorowana na pruskiej Generalstabskarte, która obejmowała całe terytorium Prus od 1816 do 1878 r. Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 była wydawana w latach 1878 - 1945 i co kilka lat aktualizowana. Powstała na podstawie wspólnej decyzji niemieckich państw związkowych Prus, Bawarii, Saksonii i Wirtembergii z 4 marca 1878 r. Mapa została ukończona w 1909 r. Była drukowana techniką miedziorytu. W Prusach druk był jednobarwny. W okresie międzywojennym, zastosowano przedruk. Wojsko używało jej w czasie wojny rozszerzając o arkusze obejmujące wszystkie państwa sąsiadujące z Niemcami. Mimo najwyższej jakości wykonania, jednobarwna mapa kreskowa z czasem stała się nienowo­czesna[54].

Słowa kluczowe: Darmstadt (Niemcy region) mapy • mapy topograficzne 1900-1945
Sygnatura: K-77
Przypisy: A. Czerny, Powstanie i etapy rozwoju map topograficznych do końca XIX wieku, w: Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin 2015, s. 62.

Tytuł: Coblenz

Wydawca: Berlin 1889 Kartographische Abteilung Königliche Preussische Landesaufnahme.
Autor: Königliche Preussische Landesaufnahme
Skala: Skala 1:100 000.

Opis fizyczny: Miedzioryt, arkusz formatu 35x28 cm.

Opis merytoryczny: Na mapie długość geograficzna podana wg południka Ferro. Rzeźba przedstawiona metodą kreskową i punktami wysokościowymi. Szczegółowa sieć drogowa. Wydania: Aufn. 1847/67, hrsg. 1875; neue Ausg. 1889.

Historia: Arkusz 483 Karte des Deutschen Reiches 1:100 000. Mapa Rzeszy Niemieckiej w skali 1: 100 000 jest drugą w pełni niemiecką mapą. Składa się z 674 pojedynczych arkuszy obejmujących całe terytorium Rzeszy w granicach sprzed pierwszej wojny światowej. Była wzorowana na pruskiej Generalstabskarte, która obejmowała całe terytorium Prus od 1816 do 1878 r. Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 była wydawana w latach 1878 - 1945 i co kilka lat aktualizowana. Powstała na podstawie wspólnej decyzji niemieckich państw związkowych Prus, Bawarii, Saksonii i Wirtembergii z 4 marca 1878 r. Mapa została ukończona w 1909 r. Była drukowana techniką miedziorytu. W Prusach druk był jednobarwny. W okresie międzywojennym, zastosowano przedruk. Wojsko używało jej w czasie wojny rozszerzając o arkusze obejmujące wszystkie państwa sąsiadujące z Niemcami. Mimo najwyższej jakości wykonania, jednobarwna mapa kreskowa z czasem stała się nienowo­czesna[35].

Słowa kluczowe: Mapy topograficzne 19 w. • Niemcy mapy
Sygnatura: K-1668
Przypisy: A. Czerny, Powstanie i etapy rozwoju map topograficznych do końca XIX wieku, w: Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin 2015, s. 62.

Tytuł: Carte de la Russie occidentale et du Roy.Me de Pologne par A. Brué, Géographe du Roi

Wydawca: Paris 1827 A. Brué.
Autor: Autor i wydawca Adrien Hubert Brué (1786-1832), rytownik Charles Simonneau (1645 – 1728).
Skala: Skala [około 1:4 060 000], podziałki liniowe: Lieues communes, Miles Geographiques, Wersts de Russie.

Opis fizyczny: Miedzioryt, ręcznie kolorowane granice administracyjne i polityczne, arkusz formatu 41x56 cm na podklejonym płótnie, po złożeniu 10x14 cm.

Opis merytoryczny: Tytuł mapy w lewym dolnym rogu. Obok pieczęć poświadczająca oryginał. U dołu prawego marginesu napis: Atlas. en 65 feuilles No. 23. Na płótnie naklejona kartka z imieniem i nazwiskiem oraz adresem grawera: Rue de la Paix, 6 Charles Simonneau Tient Magasin de Cartes Géographiques a Paris. Rzeźba terenu przedstawiona metodą kreskową.

Historia: Mapa jest wydaniem samoistnym, ale pochodzi z atlasu Atlas universel de geographie physique, politique, ancienne & moderne… par A. Brué. Atlas ten zawiera mapy ogólne i szczegółowe wszystkich części świata. Adrien Brué był królewskim geografem, członkiem centralnej komisji Towarzystwa Geograficznego w Paryżu. Współpracował z Królewskim Towarzystwem Geograficznym w Londynie. Liczne podróże spowodowały, że stał się kartografem i wydawcą map i atlasów.

Słowa kluczowe: Polska 19 w. mapy • Litwa 19 w. mapy • Łotwa 19 w. mapy • Rosja 19 w. mapy • mapy polityczno-administracyjne 19 w.
Sygnatura: K-2512
Przypisy:

Tytuł: Carte de la Pologne divisée par provinces et palatinats et subdivisée par district construite d'après d'arpentages, d'observations et de mesures prises sur les lieux. Dedidée à S. A. le prince de Prusse Jablonowski

Wydawca: Paris 1772
Autor: Autorzy Józef Aleksander Jabłonowski (1711-1777), Giovanni Antonio Rizzi-Zannoni (ok. 1736-1814); rytownicy Nicolas Chalmandrier, J. Perrier; rysownicy Pierre Bourgoin, Gaspard André
Skala: Skala [około 1:1 673 000] 8 mil polskich i niemieckich, których 15 w gradusie [= 8,7 cm]

Opis fizyczny: Miedzioryt, ręcznie kolorowane granice Polski, województw i ziem, niekiedy ich powierzchnie oraz jeziora; 24 arkusze formatu 30x51 cm. Całość ma postać atlasu. Arkusze ułożone luźno w teczce formatu 51x37 cm

Opis merytoryczny: Dedykacja na karcie tytułowej zaczyna się od słów: A son Altesse le Prince de Prusse-Vindes Joseph Aleksandre Jabłonowski […]. Karta ta [ark. 21] ma charakter frontispisu. Tekst tytułu wystepuje w trzech wariantach: w I i II mapa jest dedykowana księciu J. A. Jabłonowskiemu, w II – Karolowi, synowi Augusta III, księciu Kurlandii. Różnice dotyczą głównie tytułu Rizzi Zannoniego jako geografa, przebiegu dróg, rzek i granic administracyjnych, lokalizacji osiedli i lasów oraz nazewnictwa geograficznego. Egzemplarz posiadany przez Bibliotekę Uniwersytecką w Białymstoku jest wariantem pierwszym powszechniejszym. Tytuł mapy jest na bloku skalnym wkomponowanym w pejzaż z postaciami alegorycznymi. Na dole pośrodku, na błamie gronostaju, podtrzymywanym skrzydłem orła w koronie znajduje się herb Jabłonowskiego na kartuszu ozdobionym łańcuchami orderów Św. Ducha, Orła Białego i Św. Huberta. Karta tytułowa wliczona jest w paginację. Zamieszczono legendę (Explication des signes). Karta tytułowa i plan Warszawy w języku francuskim; mapy, opis podziałki i legenda w języku polskim i francuskim; dwie ostatnie mapy atlasu w języku polskim, francuskim i tureckim. Na arkuszu [22] jest 14 podziałek liniowych opisanych po polsku, francusku i turecku, wyrażonych w milach polskich i niemieckich, pruskich i litewskich, kurlandzkich, ukraińskich wielkich i małych, ruskich, tureckich, podolskich, wołyńskich, tatarskich, mołdawskich francuskich, angielskich i wiorstach moskiewskich. Egzemplarz jest wybrakowana, gdyż arkusze mają poobcinane marginesy. Z wersji dostępnych w innych bibliotekach wiadomo, że były na nich zamieszczone: numer arkusza, jego tytuł, sygnatury rysowników i sztycharzy oraz informacje dotyczące danego fragmentu mapy. W atlasie zamieszczono plan Warszawy: Plan de Varsovie w skali około 1:17 500, wykonany na podstawie planu M. P. Ricaud de Tirregaille’a z 1762 r. Obramowany 10 wizerunkami pałaców i głównych budowli miasta i panoramą miasta od strony Wisły, przy czym budowle po prawej stronie są widoczne do połowy w wyniku ucięcia marginesóe arkusza. Orientacja map jest północna, zaś planu Warszawy zachodnia. Rzeźba terenu przedstawiona metodą kopczykową. Mapa traktowana jest przez niektórych historyków kartografii, m. in. przez J. Lelewela, jako atlas. Jej nietypowośc polega na tym, że pola sąsiednich arkuszy zachodzą na siebie. Pasy krycia zaznaczone liniami wzdłuż ramek górnej i lewej.

Historia: Jest to pierwsza w tak dużej skali mapa Rzeczypospolitej oparta na polskich materiałach. Bogactwem treści przewyższa wcześniejsze mapy Polski, a także późniejsze, gdyż obejmuje ziemie przed pierwszym rozbiorem i jest bardzo szczegółowa. Mapa powstała z inicjatywy i sumptem księcia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego, wojewody nowogrodzkiego, który prace nad nią powierzył początkowo jednemu z najwybitniejszych kartografów Stanisława Augusta Poniatowskiego Franciszkowi Florianowi Czakiemu (? - 1772)[7]. Prace nad mapą rozpoczęto ok. 1740 r. przy udziale wielu znanych kartografów, m.in. Saint-Hillaire’go.Opracowane przez Czakiego pierworysy uzupełnił i wykończył, na zlecenie J. A. Jabłonowskiego i przy jego aktywnym udziale, znany włoski kartograf Jan Antoni Rizzi Zannoni. Zannoni wydał mapę pod własnym nazwiskiem w Londynie w 1772 r.[8]

Słowa kluczowe: Polska 18 w. mapy • atlasy 18 w.
Sygnatura: K-1824
Przypisy: A. Czerny, Powstanie i etapy rozwoju map topograficznych do końca XIX wieku, w: Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin 2015, s.58; Centralny katalog zbiorów kartograficznych w Polsce, z. 5: Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich, 1576-1870, cz. 1: tekst, red. i oprac. T. Paćko, W. Trzebiński, Wrocław 1983, s. 61-62.

Tytuł: Carte de La Lithuanie Russienne qui comprend les Palatinats de Livonie, de Witepsk, de Miscislaw, et une partie de ceux de Polock et de Minsk cédés par la Pologne à la Russie Dressée sur l'Exemplaire des Héritiers Homann 1775

Wydawca: A'Venise 1776 par P. Santini chez M. Remondini.
Autor: Wydawcy Paolo Santini (ok. 1729-1793), Giuseppe Remondini (1745-1811)
Skala: Skala [około 1:1 300 000], 2 podziałki liniowe: lieues Alemandes de 15 au Degré, 25 [=8,4 cm]; werstes Russ[ie] de 104½ au Degré, 100 [=7,6 cm]

Opis fizyczny: Miedzioryt ręcznie kolorowany, arkusz formatu 57x45,5 cm.

Opis merytoryczny: Mapa przedstawia województwa Rzeczpospolitej Obojga Narodów, które odpadły od niej w wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. Są to województwa: witebskie, mścisławskie, połockie oraz część mińskiego i inflanckiego (ogółem 92 tys. km²). Mapa jest bardzo dokładna. Przedstawia liczne miasta, miasteczka, wsie, jeziora oraz rzeki z ręcznie zaznaczonymi na kolorowo granicami województw oraz konturem. Nazwy miejscowości są w języku polskim, województw po francusku. Między ramkami opisano strony świata: septten trion, midi, occident, orient. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się kolorowy kartusz oraz napis: Longitude du premier Méridien 20 Degres à l'Ouest de celui de Paris, a w prawym dolnym rogu napis: Le mot See Signifie Lac. Skala mapy po przeliczeniu według podziałki umieszczonej na dole ramki wynosi około 1:1 300 000.

Historia: Mapa pochodzi z Atlas Universel dressé sur les meilleures cartes modernes. – Venise, Chez M. Remondini, 1776 [właściwie 1784]. Została sporządzona przez Paolo Santiniego z egzemplarza, który został opracowany w 1775 roku w oficynie spadkobierców Johanna Baptisty Homanna (1664-1724) niemieckiego rytownika i kartografa. W oficynie tej pracowali między innymi: Johann Michall Franz i J. G. Ebersperger, J. G. Gregory, J. Halmer Doppelmeyer, Lowitz, Hase i Tobias Mayer. W 1813 oficyna przeszła w ręce Krzysztofa Fembo.  W 1784 Santini sprzedał płytki M. Remondini, którego nazwisko pojawia się na dole mapy wskazując, że jest to jej drugi stan. Paolo Santini (ok. 1729-1793) jest mylony z Francois [Francesco] Santinim włoskim kartografem i wydawcą map z siedzibą w Wenecji. Paolo był rytownikiem weneckim znanym z druków religijnych i prac kartograficznych. Do dziś nie wiadomo czy Paolo i Francois jest to ta sama osoba, krewni lub osoby zupełnie niezwiązane ze sobą. Obaj kartografowie byli aktywni mniej więcej w tym samym okresie i wydali mapy wcześniejszych francuskich kartografów. Obaj współpracowali również z wydawnictwem Venetian Remondini. Paolo był prawdopodobnie opatem. Wydaje się, że Francois Santini pracował intensywnie w Paryżu i jest związany z kilkoma francuskimi kartografami końca XVIII wieku, w tym z Rigobertem Bonne. Jego biura w Paryżu znajdowały się przy Rue St. Justine pres de L'Eglise. Carte de La Lithuanie Russienne została po raz pierwszy opublikowana w Atlas Universel dressé sur les meilleures cartes modernes. Atlas wydał w latach 1776-1784 Francois Santini wraz z Giuseppe Remondinim (1745-1811). Składa się z dwóch tomów wielkości 56 x 46 cm. Ma grawerowany alegoryczny tytuł, indeks map do każdego tomu, 136 dwustronnie grawerowanych map na pergaminie z ręcznie rysowanymi konturami. Remondini opublikował swoje wydanie Atlasu Universal... kupując płyty Santiniego. W wydaniu Atlas Universal... brali również udział: G. R. de Vaugondy spadkobierca oficyny Sansona wraz z synem Diderem, geografem królewskim na dworze francuskim, S. Janvier francuski geograf oraz J. N. Bellinie francuski hydrograf. Rodzina Remondini działała w Wenecji od 1750 r. Zaliczali się do czołowych drukarzy i wydawców książek geograficznych i atlasów w XVIII w. Jako jedni z pierwszych wykorzystywali do produkcji papier. Drukowali wysokiej jakości atlasy i książki geograficzne. Współpracowali z wieloma utalentowanymi rytownikami m.in. z Paolo Santini. Mapa Carte de La Lithuanie Russienne qui comprend les Palatinats de Livonie, de Witepsk, de Miscislaw, et une partie de ceux de Polock et de Minsk cédés par la Pologne à la Russie jest cenna nie tylko z powodu dokładnego przedstawienia ziem utraconych przez Rzeczpospolitą w 1772 r., ale również ze względu na unikatowość. W Polsce znajduje się w Bibliotece Narodowej i od niedawna w Bibliotece Uniwersyteckiej w Białymstoku. Można ją również znaleźć w zbiorach Uniwersytetu w Bernie (Szwajcaria), Muzeum Polskim w Rapperswilu oraz Bibliotece Uniwersytetu w Wilnie.

Słowa kluczowe: Litwa 18 w. mapy • mapy ogólnogeograficzne 18 w.
Sygnatura: K-2216
Przypisy:

Tytuł: Brasław Grossblatt Nr. 322 = Brasław Pas 26 Słup 44

Wydawca: [Warschau 1940 Kriegskarten- und Vermessungsamt Warschau].
Autor: Wojskowy Instytut Geograficzny.
Skala: Skala 1:100 000.

Opis fizyczny: Mapa kolorowa, arkusz formatu 68x88 cm.

Opis merytoryczny: Długość geograficzna liczona na wschód od Greenwich. Rzeźba terenu przedstawiona za pomocą poziomic i punktów wysokości. Na górnym marginesie dodane: Großblatt 322 Sonderausgabe! Nur für den Dienstgebrauch! Na lewym marginesie: objaśnienia znaków i skrótów w językach polskim i niemieckim. W dolnej części położenie arkusza na mapie.

Historia: Niemieckie wydanie okupacyjne Sonderausgabe. Podstawą wykonania była Mapa taktyczna Polski 1:100 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935. Stanowi reprodukcję czterech arkuszy WIG-owskiej mapy taktycznej Polski 1:100 000 złożonych w jeden arkusz: Pas 26 Słup 43, Pas 27 Słup 43, Pas 26 Słup 44, Pas 27 słup 44. Na odwrocie mapa czarno-biała: 5030/3 Rabka SW w skali 1:25 000.

Słowa kluczowe: Brasław (Białoruś region) mapy • mapy topograficzne 1900-1945
Sygnatura: K-1936
Przypisy:

Tytuł: Białystok 17 = Białystok S.17

Wydawca: Paris [około 1840-1848, 1852 imp[rimer]ie de Louis Antoine].
Autor: Autorzy: Wojciech Chrzanowski (1793-1861), Józef Kowalski, Teofil Zabłocki; rysował Adolphe Hippolyte Dufour; drukarz Louis Antoine.
Skala: Skala [1:300 000].

Opis fizyczny: Miedzioryt jednobarwny, na zielono zaznaczone granice administracyjne, arkusz formatu 51x67 cm na podklejonym płótnie, format po złożeniu 19x12 cm.

Opis merytoryczny: Na górnym marginesie znajduje się schemat położenia arkusza w stosunku do sąsiednich arkuszy, po środku nazwa Białystok, z prawej strony numer arabski 17. Na dolnym marginesie – podziałka liniowa w milach i kilometrach. Południk zerowy [Paryż]. Na zewnętrznej stronie mapy na płótnie naklejony adres firmy, która prowadziła sprzedaż: C. A. Picquet w Paryżu oraz napisany ręcznie tytuł: Tykocin, Białystok, Ruzanna.

Historia: Mapa jest jednym z luźnych arkuszy atlasu Karta dawnéj Polski według nowszych materyałów na 1:300 000. Opracowanie mapy pod kierunkiem gen. Wojciecha Chrzanowskiego, topografa i kartografa Kwatermistrzostwa Generalnego, prowadzili polscy kartografowie przebywający na emigracji w Paryżu w latach 1840-1848. W 1848 r. po wyrytowaniu i odbiciu 38 arkuszy prace przerwano w związku z objeciem przez Chrzanowskiego dowództwa armii piemonckiej. Tytuł mapy dosztychowano w 1852 r. W 1857 r. wznowiono prace. Mapa Chrzanowskiego jest jedyną mapą topograficzną Polski w granicach historycznych opracowaną i wydaną przez Polaków w okresie zaborów. Twórcy Karty dawnej Polski wykorzystując mapy ziem polskich wydane przez zaborców a opracowane przez cudzoziemców poprawili zniekształcone przez nich nazwy miejscowe. Dzięki temu możemy je dzisiaj zlokalizować [8].

Słowa kluczowe: Białystok (Polska region) 19 w. • Tykocin (Polska region) 19 w. • Prużana (Białoruś region) 19 w. • mapy topograficzne 19 w.
Sygnatura: K-1285
Przypisy: Centralny katalog zbiorów kartograficznych w Polsce, z. 5: Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich, 1576-1870, cz. 1: tekst, red. i oprac. T. Paćko, W. Trzebiński, Wrocław 1983, s. 61-62.

Tytuł: Białowieska Puszcza

Wydawca: [1910-1914].
Autor: -
Skala: Skala 1:210 000.

Opis fizyczny: Odbitka, arkusz formatu 30x39 cm.

Opis merytoryczny: Zaznaczono 12 straży na terenie Puszczy. Data na podstawie przebiegu linii kolejowych i określenia skali w wiorstach.

Historia: -

Słowa kluczowe: Białowieska, Puszcza (las) 1900-1945 • Białowieska, Puszcza (las) mapy
Sygnatura: K-1677
Przypisy: