Open Access (pol. Otwarty Dostęp) to międzynarodowa inicjatywa zakładająca bezpłatne, pełnotekstowe udostępnianie efektów pracy naukowej w Internecie dla wszystkich zainteresowanych użytkowników. Ze względu na prawa dostępu wyróżnia się bezpłatne publikacje w otwartym dostępie (otwarty dostęp gratis) i publikacje pozbawione zbędnych ograniczeń prawnoautorskich i licencyjnych (otwarty dostęp libre). Ruch działa w imieniu całej społeczności naukowej, nie wyróżnia poszczególnych dyscyplin i apeluje do przedstawicieli różnych specjalności. Ruch Otwartej Nauki należy traktować jako rozwinięcie ruchu Open Access – poprzez zastosowanie zasady otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowej.
z Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku
rub[at]uwb.edu.pl
Open Access (pol. Otwarty Dostęp) to międzynarodowa inicjatywa zakładająca bezpłatne, pełnotekstowe udostępnianie efektów pracy naukowej w Internecie dla wszystkich zainteresowanych użytkowników. Ze względu na prawa dostępu wyróżnia się bezpłatne publikacje w otwartym dostępie (otwarty dostęp gratis) i publikacje pozbawione zbędnych ograniczeń prawnoautorskich i licencyjnych (otwarty dostęp libre). Ruch działa w imieniu całej społeczności naukowej, nie wyróżnia poszczególnych dyscyplin i apeluje do przedstawicieli różnych specjalności. Ruch Otwartej Nauki należy traktować jako rozwinięcie ruchu Open Access – poprzez zastosowanie zasady otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowej.
z Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku
rub[at]uwb.edu.pl
INFORMACJE O OTWARTYM DOSTĘPIE
Poniżej w układzie alfabetycznym znajdują się wybrane linki do stron polskich serwisów popularyzujących temat Otwartego Dostępu do wiedzy w Polsce .
Global Open Access Portal
Portal zawiera dane m.in. na temat statusu Open Access, kluczowych organizacji zaangażowanych w ruch OA w państwach członkowskich, ważnych publikacji o OA pochodzących z różnych regionów świata, krytycznej oceny głównych barier OA w każdym kraju, potencjału OA w państwach członkowskich UNESCO, linków OA dotyczących inicjatyw na świecie.
Koalicja Otwartej Edukacji (KOED)
Porozumienie organizacji pozarządowych i instytucji działających w obszarze edukacji, nauki i kultury. Jego celem jest wspieranie tworzenia otwartych zasobów edukacyjnych i promowanie związanych z nimi dobrych praktyk i narzędzi.
Serwis EBIBu promujący otwarte zasoby naukowe. Serwis obejmuje m. in. portale OA, listę repozytoriów, wyszukiwarki, czasopisma OA, polskie zasoby otwarte i inne.
OpenAIRE - Open Access Infrastructure for Research in Europe
Organizacja non-profit, której głównym celem jest koordynacja działań na rzecz Otwartej Nauki w Europie. Obecnie OpenaAIRE m.in. tworzy i zarządza siecią trzydziestu czterech Krajowych Biur Otwartego Dostępu (National Open Access Desks) w całej UE i poza jej granicami, prowadząc skierowane do naukowców działania edukacyjne i szkoleniowe, przekonując decydentów do przyjmowania polityk otwartości oraz współpracując z projektami, repozytoriami i platformami czasopism.
Serwis zajmuje się problematyką otwartości w badaniach naukowych i edukacji. Oferuje przystępne i kompetentne wprowadzenie w podstawowe kwestie związane z otwartą nauką, aktualne informacje o dobrych praktykach, narzędziach i wydarzeniach, a także bazę wiedzy na temat otwartych modeli komunikacji naukowej.
SPARC - Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition
Organizacja działa na rzecz umożliwienia otwartego dzielenia się wynikami badań i materiałami edukacyjnymi, przyspieszenia odkryć i zwiększenia zwrotu z naszych inwestycji w badania i edukację. SPARC koncentruje się na współpracy z innymi zainteresowanymi stronami - w tym autorami, wydawcami, bibliotekami, studentami, podmiotami finansującymi, decydentami politycznymi i opinią publiczną - w celu wykorzystania możliwości stworzonych przez Internet, promując zmiany zarówno w infrastrukturze, jak i kulturze potrzebne do wprowadzenia otwórz domyślne dla badań i edukacji. Koordynuje też m.in Open Access Week na całym świecie.
Portal Koalicji Otwartej Edukacji, który zrzesza aktywistów specjalizujących się w działaniach na rzecz Otwartej Nauki.
PRAWO AUTORSKIE
Licencje Creative Commonse (CC)
Międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Pozwalają zastąpić tradycyjny model „Wszystkie prawa zastrzeżone” zasadą „Pewne prawa zastrzeżone” – przy jednoczesnym poszanowaniu zasad prawa autorskiego. Licencje Creative Commons oferują różnorodny zestaw warunków licencyjnych – swobód i ograniczeń. Dzięki temu autor może samodzielnie określić zasady, na których chce dzielić się swoją twórczością zinnymi.
Pomocnik prawny umożliwia łatwe uzyskanie podstawowej wiedzy o prawnych aspektach otwartego dostępu, przydatnej dla autorów, wydawców, jednostek naukowych oraz instytucji finansujących badania. Pomocnik ułatwia usuwanie ograniczeń prawnych stojących na drodze do udostępniania publikacji naukowych w sposób otwarty.
W serwisie znajdują się informacje dotyczące polityki zamieszczania publikacji w repozytoriach. Poszczególni wydawcy są oznaczeni odpowiednim kolorem, określającym:
- pełną zgodę na publikację preprintów lub postprintów lub ostatecznych plików od wydawcy (kolor zielony),
- zgodę na publikację postprintów lub ostatecznych plików od wydawcy (kolor niebieski),
- zgodę na publikację preprintów (kolor żółty),
- brak zgody na archiwizację (kolor biały).
Pre-print – wersja autorska artykułu przed recenzją
Post-print – wersja autorska artykułu po recenzji
WYSZUKIWARKI ZASOBÓW OPEN ACCESS
Poniżej znajdują się w porządku alfabetycznym najważniejsze multiwyszukiwarki zasobów Open Access oraz wybrane wyszukiwarki naukowe. Przeszukują one jednocześnie otwarte zasoby (metadane i/lub pełen tekst) różnych baz, repozytoriów, czasopism i bibliotek cyfrowych.
Agregator Centrum Otwartej Nauki to wspólny punkt dostępu do zasobów 21 polskich otwartych repozytoriów. Zapewnia ich większą widoczność, szerszą dostępność i łatwiejsze wyszukiwanie poprzez datę publikacji, język, typ dokumentu i wybrane repozytoria
BASE (Bielefeld Academic Search Engine) jest jedną z największych na świecie wyszukiwarek dokumentów naukowych wolno dostępnych w internecie (Open Access). Jej administracją zajmuje się Biblioteka Uniwersytecka w Bielefeldzie w Niemczech.
Platforma gromadzi metadane z wielu źródeł (m.in. z CrossRef.org, BASE, SHERPA/RoMEO i Zotero) i analizuje na ich podstawie dostępność pełnych tekstów publikacji naukowych, politykę wydawców wobec otwartego dostępu oraz możliwości legalnego otwarcia zamkniętych dotąd prac. Więcej informacji
Biblioteka cyfrowa która została otwarta 20 listopada 2008 w ramach inicjatywy UE: i w 2010 r.na rzecz bibliotek cyfrowych w celu udostępnienia dziedzictwa kulturowego i naukowego Europy w internecie. Europeana to wspólny punkt dostępu do zbioru bibliotek, archiwów i muzeów w całej Europie, który umożliwia użytkownikom znalezienie we własnym języku cyfrowych dzieł kultury udostępnionych przez uznane organizacje kulturalne w całej Unii Europejskiej.
Federacja Bibliotek Cyfrowych to serwis zawierający zasoby współtworzone przez wiele instytucji naukowych i publicznych, takich jak wyższe uczelnie, biblioteki, archiwa, muzea czy ośrodki badawcze.
Wyszukiwarka darmowych publikacji naukowych dostępnych w formacie PDF z takich dziedzin wiedzy jak nauki społeczne, humanistyczne, ścisłe i przyrodnicze.
Usługa Google Scholar upraszcza wyszukiwanie tekstów naukowych. W jednym miejscu można wyszukiwać materiały z wielu dziedzin i źródeł: artykuły recenzowane, prace naukowe, książki, streszczenia i artykuły pochodzące z wydawnictw naukowych, towarzystw naukowych, repozytoriów materiałów zgłoszonych do publikacji, uniwersytetów i innych organizacji akademickich.
The Directory of Open Access Repositories - wyszukiwarka repozytoriów wg tematyki, kraju, typów dokumentów i oprogramowania.
Narzędzie eksploracji i prezentacji światowych zasobów wiedzy, ułatwiające przeglądanie i lokalizowanie udostępnionych w sieci artykułów naukowych oraz śledzenie nowych osiągnięć we wszystkich dyscyplinach i obszarach badawczych. Jest to obecnie największa wizualna wyszukiwarka treści naukowych. Więcej informacji.
Światowy rejestr repozytoriów danych badawczych, który obejmuje repozytoria danych badawczych z różnych dyscyplin akademickich. Promuje kulturę udostępniania, zwiększony dostęp i lepszą widoczność danych badawczych. Rejestr został uruchomiony jesienią 2012 r. i jest finansowany przez German Research Foundation (DFG).
ROAR - Registry of Open Access Repositories
Wyszukiwarka repozytoriów, przeszukuje archiwa z całego świata ze wszystkich dziedzin wiedzy. Zawiera największy z dostępnych spis archiwów z całego świata, dotyczących wszystkich dziedzin wiedzy. Porządkowanie listy odbywać się może poprzez wybór archiwów z określonego kraju, systemu oprogramowania lub typu dokumentów zawartych w archiwum.
CZASOPISMA OPEN ACCESS
Poniżej znajdują się w porządku alfabetycznym wybrane bazy polskich i zagranicznych czasopism naukowych, dostępnych w Otwartym Dostępie.
Baza zawiera informacje oraz informacje i linki do tytułów polskich czasopism elektronicznych. Są to zarówno czasopisma z dostępem do pełnych tekstów, jak również te, które udostępniają na swych stronach WWW spisy treści lub/i abstrakty
Directory of Open Access Journals (DOAJ)
DOAJ jest organizacją członkowską, która tworzy bazę pełnotekstowych, bezpłatnych czasopism, w otwartym dostępie, ze wszystkich dziedzin nauki, technologii, medycyny, nauk społecznych i humanistycznych. Baza została założona w Lund University Libraries w 2003 roku. Serwis oferuje sprawdzone pod względem merytorycznym czasopisma naukowe w różnych językach.Czasopisma, które chcą być w niej rejestrowane, są sprawdzane pod kątem stosowania odpowiednich standardów wydawniczych i wykorzystywanej licencji.
Pełnotekstowy serwis umożliwiający wyszukiwanie artykułów z ponad 300 światowych magazynów i czasopism, m.in. z nauk społecznych, ekonomicznych, niektórych działów techniki, nauczania, sportu, sztuki.
Hindawi jest jednym z największych na świecie wydawców recenzowanych, w pełni otwartych czasopism. Udostępnia tytuły czasopism Open Access z szerokiego zakresu dyscyplin naukowych. Wszystkie artykuły są dostępne bezpłatnie, z możliwością nieograniczonego wykorzystania, rozpowszechniania, kopiowania, pod warunkiem wskazania cytowanego źródła.
Czasopisma japońskie; część dostępna w trybie open Access. Baza zawiera 645 tytułów czasopism (315296 artykułów), jęz. ang./japoński; prowadzona przez Japan Science and Technology Information Aggregator, Electronic.
JURN directory (arts & humanities ejournals)
Zawiera 2,300 linków do wybranych czasopism elektronicznych z zakresu sztuki i nauk społecznych. Czasopisma są dostępne bezpłatnie w całości, lub w znacznej części.
KSIĄŻKI OPEN ACCESS
Poniżej znajdują się w porządku alfabetycznym wybrane linki do zagranicznych i polskich książek w Otwartym Dostępie.
Directory of Open Access Books (DOAB)
Fundacja OAPEN otworzyła w Internecie przewodnik po otwartych książkach DOAB Directory of Open Access Books (www.doabooks.org), gromadzi tam opracowania naukowe i popularnonaukowe z wielu dziedzin wiedzy, publikowane u różnych wydawców. Książki są opatrzone wolnymi licencjami, wiadomo zatem, jak je wykorzystać. Konicznie dodajmy ten serwis do swoich stron internetowych w bibliotekach naukowych.
Google Books Search stanowi narzędzie do przeszukiwania, prezentowania online i pobierania zdigitalizowanych zbiorów książek i czasopism. Serwis prezentuje książki znajdujące się w domenie publicznej w całości, natomiast książki objęte prawami autorskimi są dostępne jedynie we fragmentach, obok których umieszczane są linki do bibliotek czy księgarń internetowych.
Baza umożliwiająca otwarty dostęp do ok. 2 milionów dokumentów w wersji elektronicznej wielu dziedzin wiedzy. filozofii, historii, polityki, prawa, sztuk pięknych.
Otwórz Książkę to cyfrowa kolekcja książek naukowych polskich uczonych reprezentujących różne dziedziny wiedzy. Ma na celu zwiększenie dostępności publikacji naukowych zarówno w kręgu środowiska akademickiego, jak poza nim.
Baza umożliwiająca otwarty dostęp do ok. Projekt Gutenberg oferuje bezpłatny dostęp do ponad 59 000 bezpłatnych, wielojęzycznych książek elektronicznych, ze szczególnym uwzględnieniem starszych dzieł, dla których wygasły prawa autorskie w Stanach Zjednoczonych.
DRAPIEŻNA NAUKA
DRAPIEŻNE CZASOPISMO (ang. predatory journal) to takie, którego polityka publikacyjna charakteryzuje się natarczywym zachęcaniem potencjalnych autorów do publikacji, brakiem przejrzystego składu redakcji czasopisma, ukrytą siedzibą wydawcy/redakcji oraz nierzetelnym procesem recenzyjnym wyrażającym się w braku przestrzegania należytych standardów. Koszt publikacji zawsze ponosi autor (APC - Article Processing Charges). Są one pseudonaukowymi czasopismami najczęściej wydawanymi pod szyldem polityki otwartego dostępu.
Tomasz Burdzik, Drapieżne czasopisma jako przykład nieetycznego publikowania, Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne. Tom 5, 2017 https://journals.pan.pl/dlibra/publication/116506/edition/101266/content
Sprawdź: Think.Check.Submit
DRAPIEŻNA KONFERENCJA (ang. predatory conference, predatory meeting) – konferencja nieetyczna naukowo, bez rzetelnego procesu recenzyjnego nadsyłanych propozycji wystąpień. Zjawisko to jest obserwowane na szczeblu międzynarodowym oraz krajowym. Drapieżna konferencja jest skierowana głównie do doktorantów, młodych badaczy oraz studentów. Ich podstawowym celem jest pozyskanie przez organizatora jak największej liczby opłat konferencyjnych od uczestników. Często organizacją drapieżnych konferencji zajmują się drapieżne wydawnictwa.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Drapieżne_konferencje
Sprawdź: Think.Check.Attend
Warto przeczytać:
1. Tomasz Burdzik, Drapieżne czasopisma jako przykład nieetycznego publikowania, Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne. Tom 5, 2017 https://journals.pan.pl/dlibra/publication/116506/edition/101266/content
2.Tomasz Burdzik, Drapieżne konferencje: nieetyczne praktyki konferencyjne zagrażające nauce, Konteksty Społeczne. Tom 5, Nr 2, 2017 http://www.pbc.biaman.pl/Content/54068/drapiezne_konferencje.pdf
3. Szymon Zdziebłowski, Ekspertka: drapieżne wydawnictwa nadal mają sie dobrze, 2019 https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C79435%2Cekspertka-drapiezne-wydawnictwa-nadal-maja-sie-dobrze.html
4.Jolanta Szczepaniak, Drapieżne wydawnictwa, czyli jak wybrać odpowiednie czasopismo do swojej publikacji, 2019, http://bg.uni.opole.pl/wp-content/uploads/Prezentacja-Opole.pdf
Zobacz infografiki:
Fałszywe informacje w nauce - broszura informacyjna
Scenariusz warsztatów dotyczących drapieżnych czasopism i drapieżnych konferencji