SPIS TREŚCI
Wstęp ... 11
ROZDZIAŁ l. TYPY ODESŁAŃ I RELACJI POMIĘDZY SYSTEMEM PRAWNYM A NORMAMI POZAPRAWNYMI ... 17
1.1. TYPY RELACJI POMIĘDZY SYSTEMEM PRAWNYM A NORMAMI POZAPRAWNYMI ... 17
7.7.7. Relacje wewnętrzne ... 17
7.7.2. Relacje odesłania ... 24
1.2. RELACJE ODESŁANIA POZASYSTEMOWE I TYPY ODESŁAŃ POZASYSTEMOWYCH ... 27
7.2.7. Relacje odesłania pozasystemowe. Próba typologii ... 27
7.2.2. Klauzule generalne ... 27
1.2.2.1. Klauzule generalne w dawnych aktach normatywnych ... 27
l .2.2.2. Różne aspekty znaczenia terminu klauzula generalna ... 29
l .2.2.3. Pojmowanie terminu klauzula generalna w nauce polskiej 31
1.2.2.4. Eksplikacja pojęciowa terminu klauzula generalna ... 33
1.2.2.5. Zwroty niedookreślone ... 34
1.2.2.6. Klauzula generalna klasyczna i klauzula generalna funkcjonalna ... 39
1.2.2.7. Klauzule generalne w stosowaniu prawa ... 42
l .2.2.8. Klauzule generalne w polskich aktach normatywnych ... 44
7.2.3. Inne typy odesłań pozasystemowych ... 47
1.3. MODELOWE REZULTATY WPŁYWU NORM POZAPRAWNYCH NA SYSTEM PRAWNY ... 49
ROZDZIAŁ 2. SYSTEM NORM PRAWNYCH A ZASADY WSPÓŁ- ŻYCIA SPOŁECZNEGO ... 53
2.1. ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO ... 53
2.7.7. Poglądy co do istoty zasad współżycia społecznego ... 53
2.1.2. Treść pojęcia „ zasady współżycia społecznego " ... 61
2.1.2.1. Uwagi ogólne ... 61
2.1.2.2. Racjonalność dążeń i dążności jednostek ludzkich. Sposób
życia ... 62
2.1.2.3. System wartości jednostki ludzkiej ... 65
2.2. RELACJE POMIĘDZY SYSTEMEM PRAWNYM A ZASADAMI
WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO ... 68
2.2.7. Relacje zakresowe, pojęciowe i walidacyjne ... 68
2.2.1.1. Relacje zakresowe. Uwagi ogólne ... 68
2.2.1.2. Dwie grupy przepisów odsyłających do zasad współżycia
społecznego ... 70
2.2.1.3. Relacje walidacyjne ... 75
2.2.1.4. Relacje pojęciowe ... 75
2.2.2. Relacje odesłania. Modyfikacje sensu stricto systemu prawnego przez zasady współżycia społecznego ... 79
2.2.2.1. Relacje modyfikacji. Uwagi ogólne ... 79
2.2.2.2. Formy modyfikacji systemu prawnego przez zasady
współżycia społecznego ... 81
2.2.3. Problem włączania zasad współżycia społecznego do systemu
prawnego ... 92
2.2.3.1. Relacje włączania. Uwagi ogólne ... 92
2.2.3.2. Sposób włączania zasad współżycia społecznego do systemu prawnego ... 94
2.3. SYSTEM NORM PRAWNYCH A ZASADY WSPÓŁŻYCIA
SPOŁECZNEGO. ZAKOŃCZENIE ... 96
ROZDZIAŁ 3. SYSTEM PRAWNY A ZWYCZAJ I OBYCZAJ ... 100
3.1. SPOSOBY ROZUMIENIA TERMINÓW ZWYCZAJ I OBYCZAJ ...100
3.1.1. Pojęcie zwyczaju i obyczaju w języku potocznym ... 100
3.1.2. Pojadę zwyczaju i obyczaju w naukach prawnych ... 104
3.1.2.1. Pojęcie zwyczaju w polskiej nauce prawa ... 104
3.1.2.2. Pojęcie obyczaju w polskiej nauce prawa ... 113
3.1.3. Podsumowanie ... 115
3.1.3.1. Pojęcie zwyczaju i obyczaju w języku powszechnym ... 115
3.1.3.2. Pojęcie zwyczaju i obyczaju w naukach prawnych ... 116
3.1.3.3. Zwyczaj a prawo zwyczajowe ... 117
3.1.3.4. Kolejność stosowania norm prawnych, zwyczajowych,
zasad współżycia społecznego ... 119
3.1.3.5. Zwyczaj a obyczaj ... 120
3.2. RELACJE POMIĘDZY SYSTEMEM NORM PRAWNYCH
A NORMAMI ZWYCZAJOWYMI I OBYCZAJOWYMI ... 122
3.2.1. Relacje zakresowe, pojęciowe, walidacyjne ... 122
3.2.1.1. Relacje zakresowe ... 122
3.2.1.2. Relacje pojęciowe ... 126
3.2.1.3. Relacje walidacyjne ... 129
3.2.2. Relacje odesłania. Modyfikacje norm systemu prawnego
przez normy zwyczajowe i obyczajowe ... 129
3.2.3. Problemy włączania norm zwyczajowych do systemu prawnego. 133
3.3. PODSUMOWANIE ... 134
ROZDZIAŁ 4. SYSTEM NORM PRAWNYCH A NORMY MORALNE I ESTETYCZNE ... 136
4.1. POJĘCIE MORALNOŚCI I SYSTEMU NORM MORALNYCH 136
4.1.1. Moralność, etyka, doktryna moralna ... 136
4.1.1.1. Moralność. Zagadnienia pojęciowe ... 136
4.1.1.2. Doktryny moralne ... 140
4.1.2. Oceny, normy moralne, systemy moralne ... 142
4.1.2.1. Oceny moralne. Orzecznik! dobry, zły ... 143
4.1.2.2. Normy moralne ... 146
4.1.2.3. Systemy etyczne ... 146
4.2. SYSTEM NORM PRAWNYCH A NORMY MORALNE ... 150
4.2.1. Relacje zakresowe, pojęciowe, walidacyjne ... 150
4.2.2. Modyfikacje sensu stricte systemu norm prawnych przez normy moralne. Problem włączenia norm moralnych do systemu norm prawnych ... 158
4.2.3. Podsumowanie ... 166
4.3. SYSTEM NORM PRAWNYCH A NORMY ESTETYCZNE ... 169
4.3.1. Estetyka, normy estetyczne, system estetyczny ... 169
4.3.2. Modyfikacje sensu stricto systemu norm prawnych przez normy estetyczne. Problem włączenia norm estetycznych do systemu norm prawnych ... 172
ROZDZIAŁ 5. SYSTEM PRAWNY A NORMY RELIGIJNE ... 177
5.1. POJĘCIE RELIGII ... 177
5.7.7. Definicja terminu „religia"... 177
5.7.2. Treść pojęcia terminu „religia"... 182
5.1.3. Podsumowanie ... 187
5.2. SYSTEM RZYMSKOKATOLICKICH NORM RELIGIJNYCH ... 189
5.3. POLSKI SYSTEM PRAWNY A NORMY RELIGIJNE ... 198
5.3.1. Prawo związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej ... 198
5.3.2. Ustawa o gwarancjach sumienia i wyznania ... 202
5.3.3. Rzeczpospolita Polska a Kościół katolicki ... 203
5.3.4. Prawo a religia. Relacje ... 206
5.4. PODSUMOWANIE ... 210
ROZDZIAŁ 6. SYSTEM PRAWNY A NORMY ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH ORAZ NORMY TECHNICZNE I INNE NORMY ... 214
6. l. NORMY ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH ORAZ GOSPODARCZYCH ... 214
6.2. NORMY PRAWNE A NORMY ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH. 218 6.2. 1. Normy prawne a normy organizacji i grup politycznych ... 218
6.2.1.1. Normy organizacji politycznych ... 218
6.2.1.2. System prawny a normy organizacji politycznych .... 222
6.2.1.3. Normy związków zawodowych ... 224
6.2.1.4. System prawny a normy związków zawodowych ... 226
6.2.1.5. Normy prawne a normy samorządu terytorialnego ... 228
6.2.1.6. Normy prawne a normy grup nieformalnych ... 228
6.2.2. Normy prawne a normy innych organizacji społecznych ... 228
6.2.2.1. Normy organizacji społecznych ... 228
6.2.2.2. System prawny a normy organizacji społecznych ... 231
6.3. NORMY PRAWNE A NORMY ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH ... 233
6.4. NORMY PRAWNE A NORMY TECHNICZNE I INNE NORMY... 236
6.4.1. Normy prawne a normy techniczne ... 236
6.4.2. Normy prawne a reguły porządkowe ... 239
6.4.3. Normy prawne a normy grup młodzieżowych ... 240
6.4.4. Normy prawne a normy organizacji przestępczych ... 240
6.5. PODSUMOWANIE ... 241
ROZDZIAŁ 7. SYSTEM PRAWNY A NORMY POZAPRAWNE.
PODSUMOWANIE ... 246
Wykaz skrótów ... 262
Bibliografia ... 264
Zusammenfassung ... 273