SPIS TREŚCI
Przedmowa (Stanisław Grodziski) ........................................ 11
Wstęp: Stanisław Estreicher 1869-1939 (Stanisław Grodziski) ................. 13
Bibliografia prac naukowych (Henryk Barycz, z uzupełnieniami poczynionymi
przez wydawców) .................................................... 20
Wykłady:
Historia prawa zachodnioeuropejskiego. Źródła
1. Pomniki prawne (fontes iuris cognoscendi) — oraz fontes iuris oriundi ......... 33
2. Źródła do poznania stosunków prawnych przed Wędrówką Ludów ............ 34;
3. Spisy prawa szczepowego, czyli tak zwane: Leges barbarorum ............... 36
4. Lex Salica ................................... ....................... 38
5. Kapitularze .......................................................... 40
6. Dokumenty i formuły w początkach Średniowiecza ......................... 41
7. Źródła prawne z epoki lennej i stanowej. Ich ogólna charakterystyka .......... 42
8. Ustawy monarsze i książęce z epoki lennej i stanowej ...................... 44
9. Zwody, czyli zwierciadła prawa ziemskiego zwyczajowego. Zwierciadło Saskie . . 45
10. Spisy prawa lennego, wiejskiego i miejskiego ...... ................... 47
11. Dokumenty w drugiej połowie Średniowiecza ............................ 48
12. Nauka prawa w wiekach średnich ...................................... 49
13. Literatura polityczna wieków średnich ................................. 53
14. Teorie ekonomiczne wieków średnich ................................... 55
15. Recepcja prawa rzymskiego ........................................... 56
16. Kodyfikacje XVI i XVIII wieku ............................ . ... .. . . . . 60
17. Teorie polityczne w epoce Renesansu (Machiavelli, Bodinus i monarchomacho-
wie) .............................................................. 61
18. Doktryna prawa natury .............................................. 62
19. Teorie polityczne oparte na prawie natury-................................ 66
20. Teoria Rousseau .................................................... 70
21. Wpływ „prawa natury" na nauki prawne i na powstanie nauki ekonomii ...... 72
22. Kodyfikacje z końca XVIII i z początku XIX wieku ......................... 74
23. Konstytucje i Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela ...................... 77
24. Szkoła historyczna w nauce prawa ...................................... 78
25. Rozwój nauk społecznych i prawnych w XIX wieku ........................ 81
26. Ruch ustawodawczy w ostatnich czasach (koniec XIX i początek XX wieku).... 84/
Historia ustroju państw na zachodzie Europy
Część I
Okres I. Ustrój ludów dzikich i barbarzyńskich (państwo totemiczne i klanowe) ... 89
1. Podział ludów na dzikie, barbarzyńskie i kulturalne ....................... 89
2. Początki ustroju społecznego (horda czy rodzina?) ......................... 91
3. Totemy i rody ....................................................... 93
4. Powstanie klanów ................................................... 96
Okres II. Państwa plemienne ludów indoeuropejskich ........................ 98
5. Najdawniejsze cywilizacje społeczne świata ............................... 98
6. Państwa plemienne germańskie ........................................ 101
7. Organizacja „rodów" i „klanów" w obrębie plemion ......................... 102
8. Organizacja plemion ................................................. 105
Okres III. Państwo patrymonialne frankońskie .............................. 109
9. Powstanie szczepów i wpływ kultury rzymskiej ............................ 109
10. Charakterystyka monarchii patrymonialnej ............................. 112
11. Władza monarchy frankońskiego ...................................... 114
12. Powstanie własności rodzinnej oraz wielkiej własności ..................... 117
13. Podział na stany ................ .............................. 122
14. Zarząd państwa .................................................. 123
15. Obowiązki ludności wobec państwa .................................... 127
16. Immunitety i zwierzchnictwo gruntowe ................................. 129
17. Seniorat i wasalstwo ................................................ 131
Okres IV. Państwo lenne ................................................ 135
18. Powstanie państw lennych w Europie Zachodniej ......................... 135
19. Charakterystyka ustroju lennego w Niemczech i Francji ................... 138
20. Władza monarsza w państwie lennym .................................. 139
21. Władza książąt ..................................................... 142
22. Zarząd księstw ..................................................... 143
23. Grupy lenne (baronowie i rycerstwo) ................................... 145
24. Grody i miasta ..................................................... 147
25. Geneza ludności chłopskiej w zachodniej Europie ......................... 149
26. Anarchia i pomoc własna w państwie lennym ............................ 151
Okres V. Prawo stanowe ................................................ 153
27. Powstanie ustroju stanowego ......................................... 153
28. Charakterystyka ustroju stanowego .................................... 155
29. Współrządy stanów ................................................. 157
30. Władza monarsza w Rzeszy niemieckiej ................................. 160
31. Regeneracja władzy monarszej w Sycylii, Francji i Anglii................... 163
32. Początki samorządu lokalnego ........................................ 167
33.Samorząd miast .................................................... 168
34. Gmina miejska i stosunki agrarne na zachodzie Europy ................... 174
35. Kolonizacja niemiecka na wschodzie Europy ............................. 175
Część II
Okres I. Monarchia biurokratyczna ....................................... 178
36. Powstanie monarchii biurokratycznej .................................. 178
37. Charakterystyka monarchii biurokratycznej ............................. 183
38. Wadzą monarsza (absolutum dominium) ............................... 185
39. Organizacja urzędów ................................................ 189
40. Nowożytne reformy administracyjne (skarbowość, wojskowość, oświata i życie
kościelne) .......................................................... 192
41. Administracja życia gospodarczego (merkantylizm) ....................... 195
42. Powstanie polityki zagranicznej ....................................... 198
43. Reforma stosunków włościańskich ..................................... 200
44. Reforma sądownictwa i prawa sądowego ................................ 206
45. Zmiany w organizacji stanowej i samorządowej ........................... 208
Okres II. Państwo liberalne ........................................ 213
46. Geneza ustroju liberalnego. Ustawy konstytucyjne ........................ 213
47. Charakterystyka państwa konstytucyjnego (parlamentarnego, praworządne
go) ............................................................... 220
48. Zasada zwierzchnictwa ludu .......................................... 225
49. Prawa człowieka i obywatela .......................................... 229
50. Powstanie parlamentu (w Europie i Stanach Zjednoczonych) ............... 232
51. Ewolucja parlamentaryzmu w ciągu wieku XIX .......................... 237
52. Stanowisko głowy państwa (monarchy, prezydenta rzeczypospolitej) ......... 243
53.Ministerstwa ....................................................... 247
54. Organizacja zarządu lokalnego ........................................ 251
55. Gwarancje praworządności ........................................... 257
56. Rozwój organizacji sądowej ........................................................................................................ . 261
57. Reakcja przeciw ustrojowi liberalnemu ................................. 264
58. Polityka gospodarcza: liberalna i socjalna ............................... 267
59: Stosunki międzynarodowe ............................................ 273
Rozwój prawa prywatnego na zachodzie Europy
1. Początki prawa prywatnego ........................................... 279
2. Różnice między prawem prywatnym średniowiecznym a rzymskim ........... 279
3. O osobach fizycznych i prawniczych ..................................... 281
4. Rzeczy nieruchome i inwestytura ....................................... 282
5. Ograniczenia własności rzeczy nieruchomych ............................. 283
6. O własności i jej przenoszeniu .......................................... 284
7. Prawo zastawu na nieruchomościach .................................... 285
8. Ciężary gruntowe albo realne .......................................... 286
9. Księgi gruntowe ................................................... . 287
10. Prawa rzeczowe na rzęchach ruchomych ................................ 288
11. Prawo górnicze ..................................................... 289
12. Prawo polowania i rybołówstwa, prawo wodne, prawa przymusowe .......... 291
13. Prawo własności autorskiej ........................................... 292
14. Prawo obligatoryjne ................................................. 292
15. Prawo handlowe .................................................... 294
16. Prawo wekslowe i czekowe ........................................... 294
17. Prawo familijne .................................................... 296
18. Prawo spadkowe .................................................... 297
19. Rozwój prawa prywatnego w ciągu XIX i XX wieku ........................ 299
20. Prawo prywatne w Rzeczypospolitej Polskiej ............................. 300
Historia prawa karnego i procesu na zachodzie Europy
Historia prawa karnego ................................................. 303
1. Pojęcia zasadnicze ................................................... 303
2. Początki prawa karnego ............................................... 306
3. Najdawniejszy proces karny ........................................... 307
4. Rozwój prawa karnego i procesu w epoce frankońskiej ...................... 309
5. Początki i zasady teorii odstraszania .................................... 312
6. Początki procesu cywilnego ............................................ 313
7. Rozwój prawa karnego w epoce Renesansu w XVI i XVII wieku .............. 314
8. Proces karny XVI i XVII wieku ......................................... 316
9. Pisemny proces cywilny ............................................... 317
10. Szkoła humanitarna w prawie i procesie karnym w wieku XVIII ............ 318
11. Sąd przysięgłych .................................................... 320
12. Rozwój prawa karnego w wieku XIX .................................... 321
13. Proces karny w wieku XIX ............................................ 323
14. Proces cywilny wieku XIX ............................................ 324
Kultura prawnicza w Polsce XVI wieku
1. Przewrót w zachodnioeuropejskiej kulturze prawniczej ..................... 329
2. Niedostateczna znajomość prawa rzymskiego w Polsce XVI wieku ............ 331
3. Nauczanie prawa w Polsce XVI wieku ................................... 333
4. Wyjazdy za granicę na studia prawne .................................... 335
5. Sposoby praktycznego studiowania prawa rodzimego ....................... 336
6. Usiłowania, by wprowadzić do Polski prawo rzymskie ...................... 339
7. Nauka prawa w Polsce ................................................. 341
8. Obawa przed zmianą prawa ........................................... 344
9. Usiłowania, by spisać prawo zwyczajowe i ustawowe w jednym kodeksie ....... 346
10. Spisy częściowe (prawa procesowego i praw partykularnych). Statut litewski . . 349
11. Zebranie w całość prawa niemieckiego, kościelnego, ormiańskiego ........... 351
12. Skutki braku kodyfikacji ............................................. 352
13. Ustawy; ich rodzaje i forma ........................................... 354
14. Kult dla dawnych ustaw. Egzekucja praw ............................... 357
15. Rola prawników w sejmach ........................................... 359
16. Pojęcie „złotej wolności" .............................................. 361
17. Teoretycy „złotej wolności" ............................................ 363
18. Teoria regalistów. Socynianie ......................................... 366
19. Wymiar sprawiedliwości ............................................. 367
20. Czynnik prawniczy w administracji państwa ............................ 372
21. Prawnicy w służbie dyplomatycznej .................................... 374
22. Powstanie języka prawniczego ........................................ 375
23. Ideał polskiej kultury prawniczej z końcem wieku XVI ..................... 378
Indeks osób ........................................................... 381